Imisebenzi yokwakha ummelwane wakho, eqhutywa ngokwezicwangciso ezivunyiweyo, ibangela ukuxhomekeka kwipropathi yakho kunye nomonakalo kwikhaya lakho. Ngaba sikhona esisemthethweni kubanini bomhlaba ukubonelela ngenkxaso esexesheni kwiindawo ezakhiweyo zasedolophini? Ngaba ukungakhathali kuya kungqina?
Kwiminyaka eliqela kuye kwakho ukunqongophala kokucaciswa komthetho wethu ngokunxulumene nomda womsebenzi wenkxaso ye-lateral ngenxa yeembono ezimbini ezigwenxa ezibonakalise kwiinkundla zethu ezivela ekungenisweni kwemfundiso yezomthetho. Umsebenzi wenkxaso ye-lateral evela kumthetho wesiNgesi. Umba osisiseko yayikukuba okanye uxanduva lomsebenzi wenkxaso ngokubhekisele kuwo bobabini abantu abangaphuculwanga kunye nomhlaba okwindawo yasedolophini kunye nophuculo (ezinje ngezakhiwo nezakhiwo) kumhlaba okufuphi.
Ezo ngxaki zixazululwe yiNkundla ePhakamileyo yeZibheno kwisigqibo esenziwe kumcimbi wePetropulos & Another v Dias (Case no 1055/2018) [2020] ZASCA 53 (21 Meyi 2020) apho iiofisi zethu zasebenza ngempumelelo. ipati. INkundla yathi:
“Iya kuhlala ichaza imeko yomthetho wethu ngasekunene kwenkxaso yamatyala phakathi kwempahla. Okokuqala, lilungelo lendalo ngokwendalo nobunini bepropathi kunye nokungaxhomekeki kwindalo, njengoko kubizwayo eRouliot. Okwesibini, ngumgaqo womthetho wobumelwane njengoko ucacisiwe kwiAnglo Operations, esekwe kubulungisa nasekuthetheni, njengoko kuchaziwe kwiRegali. Okokugqibela, kufanelekile ukuba umhlaba ungabi kwimeko yawo yendalo, kodwa udlulele nakwizakhiwo kuwo. Nangona inefuthe ekwamkelweni kwelungelo lokuxhaswa kamva kumthetho wethu, umthetho wamaNgesi awuzange ufakwe ebushushwini kumthetho wethu.
Ngokunjalo, kungumthetho ozinzileyo ukuba uxanduva lwenkxaso lwakwangoko lukhona kwimeko yedolophu, luye lwaya kwizakhiwo kumacandelo omhlaba ngokuxhomekeka ekubeni kwiimeko apho ukwenzakala kukude kakhulu kwindlela yokuziphatha okanye nokuba kulungile, kufanelekile kwaye ukuba nje umntu odale umonakalo wenziwe umthwalo ngamatyala